Mensen zijn voorspellingverslaafd.
We willen kunnen voorspellen dat het droog gaat blijven, dat deze relatie wél zaligmakend is, wie de winnaar van de verkiezingen wordt, hoe een gesprek zal verlopen, of een samenwerking zinvol zal zijn.
Want: Als we het kunnen voorspellen, kunnen we het con-tro-le-ren. Dan zijn we voorbereid op alles wat ons afkomt en kunnen we altijd exact het juiste zeggen en doen. ‘Mij gaan ze niet liggen hebben!’
We koesteren de veilige illusie dat er niets kan gebeuren waar we geen oplossing, antwoord of uitweg voor hebben.
Dus we vullen vragenlijsten in, leren gespreksstructuren vanbuiten en plakken kleuren, lettercombinaties of persoonlijkheidskenmerken op mensen.
We maken van veelzijdige, unieke, mysterieuze mensen, behapbare en duidelijke types die zich op een voorspelbare manier gaan gedragen. Wel zo makkelijk. Denken we. En dan loopt het mis.
Onze controledrang doet ons in ons hoofd kruipen.
We verliezen ons in veronderstellingen, passen ons gedrag aan in functie van onze typering van de ander, stippelen een heel scenario uit. En zijn dan volstrekt verbaasd en zelfs verontwaardigd over een onverwachte reactie. “Maar jij bent toch een blaùwe!”
Een mooi voorbeeld van controledrang in een gesprek zag ik deze week in mijn workshop ‘Complimenten zijn voor softies – Feedback geven die plakt’.
Toen het gesprek met de acteur in de rol van een bepaalde medewerker lastig werd, legde ik het stil.
“Ik ging ervan uit dat zij boos ging worden en zou tegen-argumenteren, en daarop kon ik dan zeggen dat we nu echt maatregelen moeten treffen. Maar ineens gaf zij toe en zei dat ze ongelukkig was met de situatie. Toen wist ik niet meer wat ik moest zeggen.”
Bon, volledige controle is dus een illusie. Maar wat kan je dan wél doen?
Improvisatietheater leerde me deze bijzonder waardevolle paradox:
je krijgt pas controle over een situatie door de controle los te laten.
Je verlaat je hoofd met daarin ‘het script’ en maakt contact met wat je ziet, hoort, merkt, voelt.
En dat benoem je. “Goh, ik ben nu wel even verrast door jouw reactie, ik dacht dat je boos ging worden.” Laat dan stilte en ruimte aan de ander om te reageren.
Je houdt jouw intentie, het doel van het gesprek voor ogen (iemand doen inzien dat bepaald gedrag niet ok is) maar staat open voor eender wat er op je afkomt.
Door de gewenste, ingebeelde toekomst los te laten ben je in het hier en nu. Je bent je bewust van wat je zegt, je bent alert en kan zien hoe jouw boodschap bij de ander overkomt, dat dan weer benoemen en als het nodig is bijsturen. Je krijgt controle door de controle los te laten.
Tips ‘n tricks, gespreksstructuren en persoonlijkheidstyperingen hebben hun verdienste als handvat, als vertrekpunt, om woordenschat te geven aan wat je wil verduidelijken.
Als je er maar niet constant en krampachtig de werkelijkheid in wil proppen.
